
Joséphine BACON – Premio internazionale
“Premio Ostana scritture in Lingua Madre” edizione 2017
lingua innu (Canada)
Biografia
Nata nel 1947, è poetessa di lingua Innu, originaria di Pessamit, riserva indiana all’imbocco del fiume Betsiamites.
È considerata un’autrice simbolo del Québec anche per l’ampiezza della sua attività che va dalla produzione letteraria, alla didattica, al cinema. Come traduttrice-interprete ha svolto un ruolo importante nella raccolta di memorie linguistiche e saperi tradizionali. Di se stessa dice di non considerarsi una poetessa, ma di avere un cuore nomade e generoso che parla un linguaggio colmo di poesia, in cui riecheggiano le voci degli anziani.
Presso la casa editrice Mémoire d’encrier ha scritto la sua prima raccolta Bâtons à message / Tshissinuashitakana (2009), pensando ai nomadi itineranti tra i grandi spazi. Nel 2010 ha ricevuto il premio dei lettori del Marché de la poésie de Montréal per la sua poesia “Disegnami l’albero”. Sempre presso Mémoire d’encrier ha pubblicato, in collaborazione con José Aquelin, Nous sommes tous des sauvages (2011) e nel 2013 Un thé dans la toundra / Nipishapui nete mushuat (finalista al Prix du Gouverneur général e finalista al Grand Prix du livre de Montréal).
Librettista e autrice di alcuni testi dello spettacolo di Chloé Sainte-Marie Nitshisseniten e tshissenitamin, Joséphine Bacon è stata invitata in Colombia, Francia, Russia, Armenia e Haiti.
Ha ricevuto numerosi riconoscimenti, partecipa regolarmente a spettacoli di poesia, collabora a riviste del Québec, europee, ecc.
Da oltre quarant’anni insegna l’innu-aimun e tiene numerosi laboratori di scrittura e conferenze nelle università e presso le comunità autoctone (Pessamit, Escoumins, Pointe-Bleue, Natashquan, Obedjiwan, Sept-îles e Odanak). Parallelamente lavora a diverse traduzioni dall’innu-aimun al francese. Collabora altresì come traduttrice e voce narrante a documentari, cortometraggi e serie televisive. Ha partecipato alle tredici puntate di Mupu (2002), alle serie Carcajou Mikun, Finding our talk prodotte da Mushkeg Nutaq e alla serie Innu-Assi prodotta da Manitu. Ha realizzato Tshishe Mishtikuashisht – Le petit grand européen (Johan Beetz, 1997) e Ameshkuatan – Les sorties du castor (1978).
Antologia
TESTO ANTOLOGIA: INNU
1
Niminunakuitishun
nuash nishkana tshetshi uapatakaniti
tshetshi pishkapatakaniti
nin eka nita
tshe tipatshimikauian.
2
(Chloé mak Gilles umenu)
Unashinataimui tsheku-mishtiku
an tshin
Unashinataimui shipu
ka tipatshimishk
Unashinataimui nutin
ka pimipanishk
Unashinataimui ishkuteu
ka tshissukuiaku
Uitamui nanitam tshe shatshin,
uitamui nanitam tshe shatshitan,
tshin ka ushikuikuin,
tshimushumat tshipeshukuat
anite etaian
tshetshi uapatanin
ka matau-pikutakanit
ka uapatamin tshipuamuna.
Eshku ta anite nimitunenitshikanit
tshin napeu, tshin ka akuikuin,
Eshku ta anite nimitunenitshikanit.
Tshin tshiam-inniun
ka uapatamin,
tshipeten tshitei
miam ka ishi-petuat
mitshishu
3
Nipa minueniten pimutaian
e minutakuaki amunissa
katshitshipataman aimun
kashkunit pimuteian
uinapekut ka uapimatshekamat
upauian nuash tshissishikua
tshin ka tshitapamin
uetakussit nitei utamitin anite niteit
apu tshekuanu apashtat
nipaui niminashapan
shetshen ninimipan
kamatshishit anite tau
tshitashuapamakunu
uetakussit minuashua
tshissishikua
tshuishamin, tshitakussin
apu uiesh tain
tshinatueniten tshiam-inniun
anite tshimishken
mitshishu ussishikut
ka puatit
apu aven tipenamishku
tshinanishin
miam manitu
ka nishtuit
tshuapamatin nikan-tshissenitamunit
tshin an tapue
Muku an tshin
tshipeshuapaten kassinu
tshekuan ka tipatamin
tshinatutatin
uesh ma tshipetatiti
tshuapamatin
uesh ma tshitshitapimititi
nutin nanitam nititutaik
anite e petakushin.
4
tshishishku nete kataku
uashku uasheshkunaputau uinipekunu
mitshishu patshshimeu umikunima
shipu nipaimakuan
nitush nititutaikuan
anite tshiashi-innuat ka tipatshimuht
ninatuten
apu tshekuan petakuat
Papakassik ashikuetak akuiakanu
Massekashkamik ka uishauat, ka
shipekut mak ka mikuat
kashinamu nissishikua e maian
Missinaku akushu
matshi-natukunu kutamu
natapuaniu-upashtamakana
ka patshitaniti unipimit
assi nekatshipannu utei
patshitenimu
nipa minueniten itsheniman
tshinipunu
nitshisseniten tshe mishkaman
nipakushuenitamun
anite eka nita ka itenitakuat
5
apu nanitam tipatshimushtatan
nitipatshimun
Nishtatiku nishtesh
niminik tshe ishi-inniunan
Tshakapesh nishim
niminik tshishpeuatamunu
Nishtatiku tshituteu nekana
apu tshissenimakan tanite
Tshakapesh tshituteu nekana
anite tipishkau-pishimuat
tuueu ashit utshekatikua
tshin an nitatanukan
tshimatau-mashinaimun
nipeten nikamun
natushieu nititshakusha
PARTNERS
The Ostana Prize celebrates the international support received
from the UNESCO International Decade of Indigenous Languages, and from two reference institutions in the linguistic field: the ELEN network (European Language Equality Network) and the NPLD network (Network to Promote Linguistic Diversity).